Հայաստանի Հանրապետության էներգետիկան ունի երկրի համար առանցքային նշանակություն՝ էներգետիկայի, տնտեսկան, միջազգային դիրքի, և շատ այլ հարցերում: Հայաստանի Հանրապետության էներգետիկական ոլորտը մեծ ժառանգություն է ստացել Սովետական Միությունից (էլեկտրակայաններ և այլն), սակայն՝ ԽՍՀՄ փլուզումից հետո Հայաստանում սկսվեց մեծ ճգնաժամ, որից հետո շատ դժվար ստացվեց վերականգնվեց էներգետիկական ոլորտը: ՀՀ-ի էներգիայի ամենամեծ աղբյուրը դա Մեծամորի ատմակայանն է, միակը տարածաշրջանում: Այն կառուցվել է 1979 թ., ապահովում է երկրի էներգիայի մոտ 29%-ը: Ատոմակայանի աշխատանքի համար անհրաժեշտ է միջուկային վառելիք, որը բերվում է Ռուսաստանի Դաշնությունից, օդային տրասպորտով: Հայաստանի Հանրապետությունը ատոմակայանի միակ սեփականատերն է, սակայն, կառավարվում է Ռուսական UES ընկերության կողմից: ՀՀ-ում գործում են Երևանի ՋԵԿ-ը և Հրազդանի ՋԵԿ-ը, աշխատում են գազով, սակայն հնարավորություն ունեն աշխատելու մազութով: Ապահովում են էներգիայի մոտ 42%-ը: ՋրԷԿ-երը ապահովում են ՀՀ էներգիայի մոտ 30%-ը: Օգտագործվում է Հրազդան և Որոտան գետերի համարյա թե ամբողջ պոտեցիալը, սակայն գրեթե չի օգտագործվում Փամբակ-Ձորագետ-Դեբեդ խոշոր գետային համակարգի ռեսուրսները, բացառությամբ Ձորագետի ՋրԷԿ-ի: Շրջակա միջավայրի վրա ամենաքիչ ազդեցությունը թողնում են այլընտրանքային էներգիայի աղբյուրները, որոնք սակայն Հայաստանում կազմում են փոքրամասնություն: Սկսենք ՋԷԿ-երից.ՋԷԿ-երը օգտագործած վառելիքի նյութական մասը վերածում են թափոնների, որոնք անցնում են շրջակա միջավայր թունավոր գազերի կամ պինդ նյութի տեքով: Աշխարհի ողջ ջերմային էներգետիական ամեն տարի Երկրի մթնոլորտ է արտանետում ավելի քան 200 մլն տոննա ածխածնի օքսիդ, ավելի քան 50 մլն տոննա տարբեր ածխաջրածիններ, համարյա 150 մլն տոննա ծծմբի երկօքսիդ, 50 մլն տոննայից ավելի ազոտի օքսիդներ, 250 մլն տոննա աերոզոլներ: ՋԷԿ-էրը անընդհատ ավելացնում են ածխածնի քանակը:ՋԷԿ-երը հանդիսանում են թթվածի սպառման խոշոր աղբյուր: ՋԷԿ-երում աշխատանքային պրոցեսի ժամանակ հսկայական քանակությամբ ջուր է օգտագործվում սարքավորումների հովացման նպատակով: Սովորաբար այդ նպատակների համար ջուրը վերցվում է որևէ մակերևույթային աղբյուրից (լճից, ջրամբարից, գետից) և օգտագործվելուց հետո վերադարձվում է նույն աղբյուրին: Այս պրոցեսի շնորհիվ հսկայան քանակությամբ ջերմություն է բերվում ջրամբար, առաջացնելով ջերմային աղտոտում:
ԱԷԿ-ները մի քանի անգամ ավելի շատ ջուր են պահանջում քան ՋԷԿ-երը, այսինքն մեծ է նրանց կողմից շրջակա միջավայրի ջերմային աղտոտման հավանականությունը:Չնայած այն հանգամանքին, որ գրեթե բոլոր ԱԷԿ-ները շրջակա բնակչության լիարժեք անվտանգության համար իրականացվում է պաշտպանություն հեռավորությամբ, այսինք` ԱԷԿ-ները կառուցվում են բնակավայրերից զգալի հեռավորությամբ, այնուամենայնիվ բնակչության առողջության վրա ազդեցությունից խուսափելն անհնար է:Ավելի բարդ է բարձր ակտիվություն ունեցող հեղուկ և պինդ թափոնների մաքրման և պահեստավորման հիմնահարցը: Դժվարությունն այն է, որ այսպիսի ճառագայթաակտիվ թափոնները չեն կարող արհեստականորեն չեզոքացվել: Առայժմ ճառագայթաակտիվության վերացման միակ միջոցը դրանց տրոհումն է, որը կարող է տևել երկար տարիներ: Այդ պատճառով բարձր ակտիվություն ունեցող թափոնները պետք է հուսալիորեն թաղվեն այդ նպատակով հատուկ հարմարեցված խցերում:Որոշ երկրներ. մասնավորապես Մեծ Բրիտանիան և ԱՄՆ-ը, իրականացնում են թափոնների թաղում հատուկ կոնտեյներում`իջեցնելով դրանք ծովերի և օվկիանոսների հատակները: Թափոնների թաղման այսպիսի եղանակը կենտեյներների քայքայման դեքում ահռելի վտանգ են ներկայացնում ծովերի ու օվկիանոսների ռադիոակտիվ աղտոտման առումով:
ՀԷԿ-երի միջոցով էլեկտրաէներգիայի ստացման պրոցեսը էկոլոգիապես անվնաս է: ՀԷԿ-երի սարքավորումների նորմալ վիճակում գտնվելու դեպքում շրջակա միջավայր արտանետումներ չեն դիտվում, սակայն ամեն դեքում ՀԷԿ-երը ևս թողնում են իրենց բացացասականհետևանքները բնության վրա: Լուրջ հիմնախնդիրներից մեկն այն է, որ ՀԷԿ-երի կառուցումը հանգեցնում է հողային տարածությունների ջրածածկման: Շատ հաճախ, ՀԷԿ-եր կառուցված վայրերում ականատես ենք լինում հողերի տեղատարման (էրոզիա) երևույթի:Հսկայական ջրամբարները` ինչպիսիք են, Կարիբան (Կանադա), Բրատսկը (Ռուսաստան), Նասերը (Եգիպտոս) , Գուրին(Վենեսուելա) և այն, ազդում են նաև կլիմայի ձևավորման վրա: Խոշոր ջրամբարների շնորհիվ տվյալ հատվածում ավելի ինտեսիվ է դառնում գոլորշիացումը, ինչը նպաստում է տվյալ տարածքւոմ տեղումների քանակի աճին, նպասում օդի խոնավության բարձրացմանը և հաճախակի մառախուղների առաջացմանպատճառ դառնում, մի խոսքով հանգեցնում եմ ընդհանուր կլիմայի փոփոխության:
Ռուսաստանի Դաշնությունում ջրամբարների շահագործման փորձը ցույց է տալիս, որ մերձափնյա շրջաններում տեղումների քանակը զգալիորեն փոքրանում է, իսկ խոշոր ջրամբարների գոտում միջին տարեկան ջերմաստիճանի նվազում:
ԱԷԿ-ները մի քանի անգամ ավելի շատ ջուր են պահանջում քան ՋԷԿ-երը, այսինքն մեծ է նրանց կողմից շրջակա միջավայրի ջերմային աղտոտման հավանականությունը:Չնայած այն հանգամանքին, որ գրեթե բոլոր ԱԷԿ-ները շրջակա բնակչության լիարժեք անվտանգության համար իրականացվում է պաշտպանություն հեռավորությամբ, այսինք` ԱԷԿ-ները կառուցվում են բնակավայրերից զգալի հեռավորությամբ, այնուամենայնիվ բնակչության առողջության վրա ազդեցությունից խուսափելն անհնար է:Ավելի բարդ է բարձր ակտիվություն ունեցող հեղուկ և պինդ թափոնների մաքրման և պահեստավորման հիմնահարցը: Դժվարությունն այն է, որ այսպիսի ճառագայթաակտիվ թափոնները չեն կարող արհեստականորեն չեզոքացվել: Առայժմ ճառագայթաակտիվության վերացման միակ միջոցը դրանց տրոհումն է, որը կարող է տևել երկար տարիներ: Այդ պատճառով բարձր ակտիվություն ունեցող թափոնները պետք է հուսալիորեն թաղվեն այդ նպատակով հատուկ հարմարեցված խցերում:Որոշ երկրներ. մասնավորապես Մեծ Բրիտանիան և ԱՄՆ-ը, իրականացնում են թափոնների թաղում հատուկ կոնտեյներում`իջեցնելով դրանք ծովերի և օվկիանոսների հատակները: Թափոնների թաղման այսպիսի եղանակը կենտեյներների քայքայման դեքում ահռելի վտանգ են ներկայացնում ծովերի ու օվկիանոսների ռադիոակտիվ աղտոտման առումով:
ՀԷԿ-երի միջոցով էլեկտրաէներգիայի ստացման պրոցեսը էկոլոգիապես անվնաս է: ՀԷԿ-երի սարքավորումների նորմալ վիճակում գտնվելու դեպքում շրջակա միջավայր արտանետումներ չեն դիտվում, սակայն ամեն դեքում ՀԷԿ-երը ևս թողնում են իրենց բացացասականհետևանքները բնության վրա: Լուրջ հիմնախնդիրներից մեկն այն է, որ ՀԷԿ-երի կառուցումը հանգեցնում է հողային տարածությունների ջրածածկման: Շատ հաճախ, ՀԷԿ-եր կառուցված վայրերում ականատես ենք լինում հողերի տեղատարման (էրոզիա) երևույթի:Հսկայական ջրամբարները` ինչպիսիք են, Կարիբան (Կանադա), Բրատսկը (Ռուսաստան), Նասերը (Եգիպտոս) , Գուրին(Վենեսուելա) և այն, ազդում են նաև կլիմայի ձևավորման վրա: Խոշոր ջրամբարների շնորհիվ տվյալ հատվածում ավելի ինտեսիվ է դառնում գոլորշիացումը, ինչը նպաստում է տվյալ տարածքւոմ տեղումների քանակի աճին, նպասում օդի խոնավության բարձրացմանը և հաճախակի մառախուղների առաջացմանպատճառ դառնում, մի խոսքով հանգեցնում եմ ընդհանուր կլիմայի փոփոխության:
Ռուսաստանի Դաշնությունում ջրամբարների շահագործման փորձը ցույց է տալիս, որ մերձափնյա շրջաններում տեղումների քանակը զգալիորեն փոքրանում է, իսկ խոշոր ջրամբարների գոտում միջին տարեկան ջերմաստիճանի նվազում:
ՀԷԿ-երի կառուցման հետևանքով հսկայական, երբեն էլ անդառնալի կորուստներ են հասցվում բուսական ու կենդանական աշխարհին:
ՀԷԿ-ի ամբարտաակի կառուցումը խոչնդոտում եմ ձկների ազատ տեղաշարժին և ձվադրմանը: Շատ հաճախ ականատես ենք լինում ձկնատեսակների քանակի կտրուկ նվազման կամ իսպառ վերցման:
ՀԷԿ-երի առաջացրած բացասական հետևանքներին ցավոք սրտի ականատես ենք լինում նաև ՀՀ-ում:
ՀՀ-ն ունի այընտրանքային էներգետիկայի զարգացման համար շատ կարևոր նախադրյալներ: Այլընտրանքային էներգետիկայի զարգացման համար Հայաստանում տարվում են շատ լուրջ աշխատանքներ: Ամենակարևոր և ամենամեծ պոտենցիալ ունեցող ոլորտները՝ հիդրո կամ ջրային, քամու, գեոթերմալ և արևային էներգետիկա: ՀՀ ամբողջ հիդրոպոտենցիալի օգտագործումով Հայաստանը կարող ե ստանալ երկրի եներգիայի 50%-ը: Հայաստանում գործում է միայն մեկ քամու էլեկտրակայան Լոռու մարզում: Հայաստանը ԵՄ INOGATE էներգետիկ ծրագրի գործընկեր երկիր է։ Եվրամիության էներգետիկ ծրագիրն ունի չորս հիմնական ուղղություններ՝ էներգետիկ անվտանգության կատարելագործում, էներգետիկ շուկայի անդամ երկրների կոնվերգենցիա (միավորում) Եվրամիության ներքին էներգետիկ շուկայի սկզբունքների հիման վրա, էներգետիկայի կայուն զարգացման աջակցություն, ընդհանուր և տարածաշրջանային էներգետիկ ծրագրերի համար ներդրումների ներգրավում։
Ինչպե՞ս խնայել էներգիան.
Տանը. գլխավոր պայմանը՝ ռացիոնալ օգտագործումն է, օրինակ՝ եթե մենք խաղում ենք համակարգիչ, անջատենք հեռուստացույցը, որը չենք նայում: Անջատենք այն սենյակների լույսը, որտեղ դրա անհրաժեշտությունը չկա: Լավ կլիներ, եթե շուտով բոլոր տների տանիքներում դրված լինեին ԱրևայինԷԿ-ներ լինեն:
Ինչպե՞ս խնայել էներգիան.
Տանը. գլխավոր պայմանը՝ ռացիոնալ օգտագործումն է, օրինակ՝ եթե մենք խաղում ենք համակարգիչ, անջատենք հեռուստացույցը, որը չենք նայում: Անջատենք այն սենյակների լույսը, որտեղ դրա անհրաժեշտությունը չկա: Լավ կլիներ, եթե շուտով բոլոր տների տանիքներում դրված լինեին ԱրևայինԷԿ-ներ լինեն:
Комментариев нет:
Отправить комментарий